ریز پهنه بندی خطر روانگرایی در سواحل بندرعباس

بسیاری از خسارت های ناشی از زلزله، ناشی از وقوع پدیده های مخرب ژئوتکنیک لرزه ای هستند. یکی از این پدیده ها، روانگرایی می باشد که به هنگام وقوع زلزله در خاک های اشباع غیر متراکم از نوع ماسه ریز دانه یا لای درشت مشاهده می شود. با توجه به شرایط بالای لرزه خیزی، بالا بودن سطح آب زیرزمینی آب شور نفوذی از دریا و خصوصیات بافت خاک، بخش خاوری شهر بندرعباس از استعداد بالایی برای وقوع روانگرایی برخوردار می باشد. در این تحقیق، پتانسیل خطر روانگرایی بخش خاوری ساحل شهر بندرعباس به مساحت حدود 12 کیلومتر مربع ، بر اساس اطلاعات ژئوتکنیکی مورد ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت شرایط زمین شناسی و بافت خاک در بروز روانگرایی، ابتدا بافت خاک این محدوده توسط بازید صحرایی، گمانه های حفاری شده و عکس های هوایی با مقیاس 1:20000 مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس، نقشه سطح آب زیرزمینی با استفاده از برداشت های محلی و سطح آب ثبت شده در گمانه ها به هنگام حفاری، ترسیم گردید. در این مطالعه از تعداد 30 گمانه اکتشافی آزمایش نفوذ استاندارد (spt) که در آنها آزمایش دانه بندی و طبقه بندی خاک انجام شده بود، به عنوان پایگاه اطلاعات ژئوتکنیکی استفاده قرار گرفته است. برای مطالعه دقیق و سیستماتیک پتانسیل خطر روانگرایی، محدوده مطالعاتی به شبکه های 500 متر در 500 متر تقسیم و خصوصیات خاک در هر شبکه برآورد گردید. به منظور ارزیابی پتانسیل روانگرایی از روش تعیینی سید و همکاران (seed et al. 2003) استفاده و ضریب اطمینان روانگرایی(fs) برای اعماق مختلف محاسبه شد. سپس شاخص پتانسیل روانگریی (pl) براساس روش ایواساکی و همکاران (iwasaki et al. 1982) برای هر گمانه بدست آمد. در این تحقیق از شتاب g35/0، که آئین نامه طرح ساختمان ها در برابر زلزله برای شهر بندرعباس تعیین کرده، به عنوان شتاب سنگ بستر مورد استفاده قرار گرفته است. البته شتاب آئین نامه برای سطح زمین است ولی بصورت محافظه کارانه این مقدار در این مطالعه به سنگ بستر نسبت داده شده است. سپس با استفاده از نرم افزارeera شتاب در سطح تعیین گردید و بر مبنای آن ضریب اطمینان و شاخص پتانسیل روانگرایی محاسبه شد. بررسی بافت خاک نشان داد که بافت خاک محدوده مطالعاتی عمدتاً ماسه ای و از نوع sm و sp می باشد. همچنین بررسی سطح آب زیرزمینی حاکی از تغییرات زیاد سطح آب در این محدوده است به طوری که در نزدیکی ساحل سطح آب 5/0- 1 متر بوده و با فاصله گرفتن از ساحل، در باختر و شمال غرب شهر به 15-20 متر نیز می رسد. بر اساس یافته های این تحقیق، بخشی از خاور شهر بندرعباس که بین خط ساحلی تا محدوده مرکزی قرار دارد، دارای شاخص پتانسیل بیشتر از 15 بوده که این امر نشان دهنده خطر روانگرایی زیاد در این محدوده است. بنابراین، نیاز به تحقیقات و مطالعات دقیق تر برای احداث انواع سازه ها ضروری می باشد و استفاده از روش های کاهش مخاطرات روانگرایی الزامی است. از محدوه مرکزی به سمت شمال منطقه مطالعاتی، به استثنای تعداد محدودی از شبکه ها و حریم 50 متری که برای رودخانه های در نظر گرفته شده است در سایر شبکه ها پتانسیل خطر روانگرایی صفر بوده و نیازی به تحقیقات و مطالعات تکمیلی نمی باشد.